Mewa literacka – Adam Zagajewski i Renata Gorczyńska

Projekt “Mewa literacka”: spotkanie z Adamem Zagajewskim poprowadziła Renata Gorczyńska.

Adam Zagajewski (źródło: Instytut Książki) – ur. 1945, poeta, prozaik, eseista, laureat wielu prestiżowych nagród literackich, tłumaczony na wiele języków. Obecnie mieszka w Krakowie. Członek redakcji “Zeszytów Literackich”, prowadzi kurs “creative writing” na uniwersytecie w Houston, w USA.

Urodził się we Lwowie, ale nigdy tam nie mieszkał: wkrótce po jego urodzeniu rodzice wraz z nim powrócili w ramach akcji repatriacyjnej do Polski. Dzieciństwo spędził na Śląsku, w Gliwicach, lata uniwersyteckie w Krakowie. Prowadził zajęcia z filozofii jako asystent uczelniany, pracował w redakcji czasopism “Student” i “Odra”, szybko zdobył sławę czołowego poety swego pokolenia – “pokolenia ’68”. W latach siedemdziesiątych związany z niezależnym ruchem literackim, od 1982 roku przebywał w Paryżu.

Jego pierwsze książki poetyckie, Komunikat i Sklepy mięsne, stanowiły realizację pokoleniowego postulatu mówienia prawdy o otaczającej rzeczywistości społecznej i obnażania fałszu języka oficjalnego. Tom List. Oda do wielości oprócz wierszy stanowiących reakcję na wprowadzenie stanu wojennego przyniósł już tematy i sposoby ich poetyckich realizacji, które na stałe zadomowiły się w twórczości Zagajewskiego, stającej się odtąd poezją zamyślenia pełnego znaków zapytania i eseistyką pisaną przez “człowieka problematycznego”. Do stałych tematów poetyckich Zagajewskiego należą: nieustanne kwestionowanie ról biograficzno-egzystencjalnych bohatera lirycznego wierszy i pochwała życia oglądanego w “jego zmienności, w jego falowaniu, w jego wieloznaczności” (jak pisał w eseistycznej książce Solidarność i samotność), zanurzenie w świecie kultury europejskiej i kontemplacja jej dziedzictwa, sięganie w głąb własnych korzeni (poemat Jechać do Lwowa) i roztrząsanie wariantów swego losu, przymierzanie kostiumów i masek. W wierszach Zagajewskiego często powraca obraz zamyślonego wędrowca z książką w ręku, podróżującego przez świat “wypożyczony z wielkiej biblioteki” (Płótno).

Podobne wątki odnajdujemy w jego prozie. Powieść Ciepło, zimno opowiada o wchodzeniu w życie dorosłe i wystawionego na pokusy młodego inteligenta: dręczące go wątpliwości i niemożność opowiedzenia się po stronie świata jednoznacznych zasad, sprawiają, że zaczyna służyć policyjnemu państwu. Z kolei powieści Cienka kreska i Słuch absolutny opowiadają o rozterkach duszy współczesnego artysty. Antynomiczność, wielość rzeczywistości to stały motyw również i w powieściach Zagajewskiego. “Zrozumiałem, że świat jest podwójny, podzielony, zarazem wspaniały i trywialny, ciężki i lotny, bohaterski i tchórzliwy” – wyznaje po latach komunistyczny funkcjonariusz w opowiadaniu Zdrada (w tomie Dwa miasta).

Z podobnej perspektywy przedstawiany jest świat w esejach Zagajewskiego. Poza młodzieńczą książką-manifestem literackim Świat nieprzedstawiony, są one kolejno dopisywanymi partiami z duchowej autobiografii autora. Solidarność i samotność (1986) ukazuje schorzenia i iluzje kultury zbytnio zaangażowanej w politykę i rozważa dylematy przed jakimi staje dziś pisarz czy artysta. Prozy i mini eseje zawarte w Dwóch miastach i książce W cudzym pięknie przynoszą rozważania filozoficzne, refleksje z lektur i podróży po Europie. Zagajewski pisze o Krakowie i o Paryżu, o miastach dzieciństwa, mitycznych miejscach swej “środkowoeuropejskiej” edukacji, o Nietzschem, Jungerze, Schulzu, Cioranie, Gotfriedzie Bennie, o zagrożeniach jakie nasza cywilizacja niesie dla życia duchowego, o paradoksach jakie rodzą się w sytuacji, gdy jest coraz więcej środków przekazu, a coraz mniej do przekazania, i o wielu innych sprawach i postaciach kluczowych dla naszej współczesności.

“Nigdy nie będę kimś, kto pisze wyłącznie o śpiewie ptaków, chociaż śpiew ptaków bardzo podziwiam, ale nie do tego stopnia, żeby usunąć się ze świata historycznego, bo świat historyczny jest też pasjonujący. To co mnie naprawdę interesuje , to splecenie świata historycznego ze światem kosmicznym, tym nieruchomym, czy raczej: ruchomym, ale w zupełnie innym rytmie. Nigdy nie będę wiedział, jak te światy ze sobą współistnieją. One walczą ze sobą i uzupełniają się – i to dopiero jest warte refleksji.” – Adam Zagajewski

Renata Gorczyńska (źródło: Wikipedia), pseud. Ewa Czarnecka – ur. 1943, dziennikarka, publicystka, pisarka, krytyk literacki, tłumaczka literatury pięknej.

Absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Pracowała początkowo w Telewizji Polskiej, a następnie w Programie III Polskiego Radia (kierowała tam m.in. redakcją muzyczną, jej autorstwa jest m.in. audycja pt.: Historia jednego przeboju). W 1975 r. wyjechała do Stanów Zjednoczonych na stypendium, gdzie pracowała m.in. w redakcji polonijnego pisma “Nowy Dziennik”. Pod koniec l. 70. była asystentką i sekretarzem Czesława Miłosza, m.in. redagując z poetą serię rozmów, które potem wielokrotnie ukazywały się w wydaniach książkowych. Od połowy lat 80. przebywała także w Paryżu, gdzie współpracowała m.in. z paryską “Kulturą” a także Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa i BBC. W 1992 r. wróciła do Polski, w latach 90. była wicedyrektorem Polskiego Radia BIS.

Laureatka Nagrody im. Zygmunta Hertza (przyznawanej przez redakcję paryskiej “Kultury”) a także Nagrody im. Dariusza Fikusa (1998) za pomysł na uczczenie dwustulecia urodzin Adama Mickiewicza – zorganizowanego w Polskim Radiu BIS czternastogodzinnego maratonu czytania Pana Tadeusza przez najwybitniejszych polskich aktorów. Całość była transmitowana a następnie ukazała się na dwunastu płytach CD.

Mieszka w Gdyni.

Zdjęcia z wydarzenia: